تفاوت تعریف سیاست از دو دیدگاه اسلامی و غربی
تفاوتهای تعریف سیاست از دو دیدگاه دینی و غربی به دیدگاههای عقیدتی و فکری، ارزشها و اهداف حکومتی برمیگردد که در این بخش بحث به بررسی برخی از این وجوه افتراق میپردازیم.
1. اولین و اساسیترین تفاوت دو دیدگاه غربی و اسلامی به نوع «نگاه به هستی و جایگاه انسان و خدا در عالم» مربوط است؛ زیرا منشاءِ حاکمیت، قدرت و مشروعیت نظام سیاسی در این دو دیدگاه متفاوت و متعارض است.[1] در بینش توحیدی اساس و منشاءِ حاکمیت از آن خداست[2] ولی در بینش مادی حاکمیت از ملت ناشی میشود و ارتباط با ماورای طبیعت ندارد. دیدگاه اندیشمندان اسلامی مبتنی بر خدامحوری و دیدگاه اندیشمندان غربی مبتنی بر انسان محوری است.
2. «تفاوت نگاه به انسان» دومین وجه افتراق دیدگاه اسلامی و غربی است؛ زیرا در بینش دین انسان صرفاً مادی نیست بلکه از بعد معنوی نیز برخوردار است[3] و حکومت باید زمینه رشد آن را به سوی کمالات و معنویات فراهم آورد؛ یعنی در تعریف سیاست از نظر دین باید گفت که علاوه بر تدبیر امور زندگی و رفاهی، مسائل معنوی تربیتی و توجه به سنتهای دینی نیز معتبر است؛ بر خلاف سیاست از منظر غربی که اداره شئون مادی و رفاهی در آن ملاک و اصل است.
3. سومین وجه تمایز میان دیدگاه دینی و غربی، «روند و چگونگی اجرا» است. سیاست مبتنی بر دین ملاک دینی و ارزشی دارد. لذا در روند اجرا نمیتواند از محدوده دین خارج شود. اجرای عدالت در حکومت تعطیل بردار نیست و این مهم در گفتار علی(علیهالسلام) بسیار مورد تأکید قرار گرفته است؛ آن حضرت میفرماید: «أَ تَأْمُرُونِّی أَنْ أَطْلُبَ النَّصْرَ بِالْجَوْر؛ آیا مرا امر میکنید که پیروزی را از راه ظلم و ستم بدست آورم.»[4]
4. «هدف در سیاست» از دیگر وجوه تمایز میان دیدگاههای دینی و غربی است. هدف در سیاست و حکومت دینی احیای دین و سنتها در جامعه است. هدف یافتن حق، هدایت و هدایتگری، اصلاح، احقاق حق و اجرای عدالت اجتماعی است. علی(علیهالسلام) میفرماید:
خدایا تو میدانی که جنگ و درگیری ما برای به دست آوردن قدرت و حکومت و دنیا و ثروت نبود، بلکه میخواستیم نشانههای حق و دین تو را در جایگاه خویش بازگردانیم و در سرزمینهای تو اصلاح را ظاهر کنیم تا بندگان ستمدیدهات در امن و امان باشند و قوانین و مقررات فراموش شده تو بار دیگر احیاء و اجرا گردد.[5]
هدف در سیاست دینی الهی زیستن و صعود به سوی قلههای رفیع معنوی است که در این مسیر، عدالت و حقوق اجتماعی افراد جامعه نیز تحقق پیدا خواهد کرد. در حالی که هدف سیاست در گرایش غربی فراتر از ماده نیست.[6] بنابراین اگر بخواهیم در این بخش تعریفی مقبول و مورد نظر در این مقاله از سیاست ارائه دهیم، می توان چنین گفت: «سیاست یعنی اتخاذ تدابیری جهت ادارة جامعة انسانی و هدایت آن به سوی تعالی[7]».
